Rechtsbescherming bij kinderbeschermingsmaatregelen geborgd? Evaluatie pilot kosteloze rechtsbijstand kinderbescherming

De rechtsbescherming van ouders op het moment dat zij geconfronteerd worden met een kinderbeschermingsmaatregel is de afgelopen jaren, mede naar aanleiding van de toeslagenaffaire, regelmatig aan de orde geweest. In algemene zin is er een roep om verbetering van de rechtspositie van ouders, aangezien de feitelijke procespositie van ouders vaak niet gelijk is aan die van de overheid (equality of arms), terwijl het beëindigen van het gezag van ouder(s) of uithuisplaatsing van een kind diep in grijpt op de persoonlijke levenssfeer en het familie- en gezinsleven van ouders en kinderen.

Ten behoeve van het verbeteren van de rechtsbescherming op het moment dat een kinderbeschermingsmaatregel wordt overwogen of is opgelegd, is een pilot ingesteld waarin kosteloze rechtsbijstand beschikbaar wordt gesteld aan ouders die te maken krijgen met een procedure rond gezagsbeëindiging of uithuisplaatsing. Aan het eind van de pilot moet worden besloten of kosteloze rechtsbijstand in dergelijke procedures structureel wordt vormgegeven. Om de minister en zijn ambtsopvolger daartoe in staat te stellen, diende een procesevaluatie te worden uitgevoerd. Pro Facto heeft deze evaluatie uitgevoerd in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC).

In het evaluatieonderzoek stonden de volgende onderzoeksvragen centraal:
1. In hoeverre draagt het bieden van kosteloze rechtsbijstand, in het kader van de pilot kosteloze rechtsbijstand kinderbescherming, bij aan de benodigde (juridische) ondersteuning en rechtsbescherming van ouders en kinderen in procedures bij gezagsbeëindiging en uithuisplaatsing?
2. Wat zijn de uitvoeringslasten, kosten en (neven)effecten van de pilot kosteloze rechtsbijstand kinderbescherming?
3. Op welke wijze kan (juridische) ondersteuning van ouders en kinderen in procedures bij gezagsbeëindiging en uithuisplaatsing (en in de jeugdbescherming) structureel het beste worden vormgegeven?
Ter beantwoording van deze onderzoeksvragen is gebruik gemaakt van een combinatie van kwantitatief en kwalitatief onderzoek. In dit rapport wordt verslag gedaan van deze procesevaluatie.